Naast het lerarentekort kampt het speciaal onderwijs en speciaal basisonderwijs ook nog eens met een toename van het aantal leerlingen. Dit terwijl het reguliere basisonderwijs en voortgezet onderwijs wel in leerlingaantal dalen. Hoe kan dat?

De ruime meerderheid van de scholen die meededen aan het onderzoek naar speciaal onderwijs van NU.nl had het afgelopen jaar te maken met een stijging van het aantal leerlingen. Wim Ludeke voorzitter van het Landelijk Expertise Centrum Speciaal Onderwijs (LECSO) vermoedt op basis van signalen van scholen dat een belangrijke reden voor de leerlingentoename is dat het passend onderwijs op de normale basisschool niet altijd lukt.

Het passend onderwijs is in 2014 ingevoerd en heeft meerdere doelen. Eén van de doelen is dat kinderen zo veel mogelijk op het reguliere onderwijs blijven, eventueel met extra ondersteuning.

Kinderen met leerproblemen die op de reguliere basisschool niet geholpen kunnen worden, worden doorgestuurd naar het speciaal basisonderwijs. Het speciaal onderwijs is er onder andere voor kinderen met een handicap, zoals doofheid en blindheid, en kinderen met een psychische stoornis. Er gaan ongeveer 70.000 kinderen naar het speciaal onderwijs en ongeveer 36.000 kinderen naar het speciaal basisonderwijs.

“Klassen te groot voor passend onderwijs”

Uit het onderzoek van NU.nl onder schoolleiders in het speciaal onderwijs en het speciaal basisonderwijs komt naar voren dat het passend onderwijs regelmatig niet lukt.

Jenny Martijn, teamleider van de Wim Monnereau-school in Veendam, vertelt dat passend onderwijs in het basisonderwijs, waar klassen vaak 25 of meer leerlingen hebben, eigenlijk niet meer te realiseren is. “We zien zeker sinds het afgelopen jaar een enorme toeloop aan kinderen uit het regulier onderwijs, omdat het regulier onderwijs niet altijd voldoende kan helpen bij specifieke onderwijsbehoeften.”

Mellani Miedema van SBO de Vogelhorst in Barneveld ziet ook dat sommige leerlingen niet passen in de relatief grote groepen van het regulier basisonderwijs. “Ik zie dat scholen heel erg hun best doen om passend onderwijs te laten floreren en leerlingen te helpen, maar soms lukt het gewoon niet.”

“Scholen missen expertise”

Ludeke legt uit dat reguliere basisscholen nu ontdekken dat ze voor het begeleiden van sommige leerlingen toch niet de juiste expertise in huis hebben en dat ze sommige leerlingen niet de benodigde aandacht kunnen geven. “Het lerarentekort helpt daarbij uiteraard niet: hierdoor worden de klassen bijvoorbeeld groter, waardoor het nog lastiger is om passend onderwijs aan te bieden.”

Dit is niet het eerste jaar dat het aantal leerlingen in het speciaal onderwijs stijgt. In 2019 benoemde de onderwijsinspectie in het jaarlijkse rapport De Staat van het Onderwijs al de stijging van het aantal leerlingen. Ook volgens de inspectie is een mogelijke verklaring dat reguliere scholen soms de “zorg voor specifieke onderwijsbehoeften” toch niet blijken aan te kunnen en daarom kinderen toch weer vaker naar het speciaal onderwijs sturen.

Is het erg dat er vaker wordt verwezen?

Ludeke vertelt dat het voor individuele leerlingen vaak gunstig is dat ze naar het speciaal onderwijs worden verwezen, waar expertise is om hen te helpen. Doordat er vaker wordt verwezen en doordat er een tekort aan leraren is, ontstaan er volgens meerdere scholen wel wachtlijsten.

Op de langere termijn hoopt Ludeke dat er scholen ontstaan waarbij er geen onderscheid is tussen speciaal en regulier onderwijs en verschillende kinderen samen onderwijs volgen. “Op deze scholen zouden er verschillende leraren moeten zijn, die gespecialiseerd zijn om kinderen die anders of extra onderwijsaanbod nodig hebben te ondersteunen.”